Name of Animals in Dusun Language

Kopisanangan kumaa toinsanan!😁 (hello to everyone!)

Well, I was called to publish this blog because of one incident that I thought quite embarrassing for me as a Dusun . Here's the story. I went to climbed Mount Kinabalu few months ago and during our journey to Laban Rata that day, a middle aged man (a porter) went passed us. He mentioned there would be a 'kukuanga' somewhere throughout the pathway and I was like, I remembered my dad said that word before but I don't remember what it means. Maybe he noticed my confused face expression, then he asked about my race. I answered, "I'm a Dusun." Then he said, "kau tidak tahu apa itu?" (You don't know what that is?). No answer came from my mouth. I then turned my head towards my friend asking for an answer. She said it's a pitcher plant and I was like......ohhhhhh, now I remember. I knew, he must thought that I am a Dusun yet know nothing about the language.

Well, it is not completely nothing...cause I do understand when people communicate in Dusun. It just that we don't say about the word that often and my daily conversation with family members is in rojak (mixed) languages. So, that's why my knowledge of Dusun vocabularies is limited to what I heard from people around me.

That day has triggered me on how shallow my knowledge is towards my own ethnicity, language and culture. While I'm busy mastering other languages, I forgot that my mother tongue also has its beauty that should be preserved. Atagak nopo boros nga atagak noh oh bangsa ka di boros Dusun (when people don't speak their mother tongue anymore, their race will eventually vanish).

Dusun or Kadazandusun is the biggest ethnic living in Sabah, Malaysia which is famous with the tagline 'the land below the wind'. The word animals in Dusun Language is known as 'tayam' or 'dupot'.

So, below are the lists of animals and their names in Dusun that commonly use by the Dusun community around me. I'm sorry that I could not provide all the names as I'm still learning and feel free to correct me or share new infos in the comment section below. (for those Dusun people who visited this blog, remember that it's never too late to learn our mother tongue). 

🐜         ant                                                         kilau                                        semut
🐦         bird                                                        tombolog                                burung
🐃         buffalo                                                   karabow                                  kerbau
🐈         cat                                                         tungau                                     kucing
🐄         cow                                                       sapi                                         lembu
🐓/🐔   chicken                                                 manuk                                     ayam
🐓         rooster                                                  tandaha                                   ayam jantan
🐔         hen                                                       golupo                                     ayam betina
🐤         chick                                                     piak                                         anak ayam
🐕         dog                                                       tasu                                         anjing
🐸         frog                                                       bonong                                   katak
🐟         fish                                                        sada                                       ikan
🐒         long-tailed macaque                             kara                                        kera
🐗         wild pig                                                 bakas                                      babi hutan
🐖         domestic pig                                         wogok                                     babi
🐍         snake                                                    wulanut                                   ular
🐢         fresh water turtle                                   labi                                         labi-labi




              lesser mouse-deer                              palanuk                                   kancil/pelanduk
              deer                                                     tambang                                  rusa             
              bat                                                       pungit                                      kelawar
              old world fruit bat                                bangkawot                               keluang
              blue-crowned hanging parrot              turipos                                     burung serindit
              centipede                                            tangkalamai                             lipan
              cockroach                                           lipos                                         lipas
              common hill myna                               teow                                        burung tiong
              crane                                                   kandawai                                 bangau
              duck                                                    putik                                         itik
              eagle                                                   kondiw                                     helang
              ape                                                      gobuk                                      beruk
              mosquito                                             nondui                                     nyamuk
              maggot                                                giuk                                         ulat
              mantis                                                 boyon                                      mentadak
              owl                                                      puwok                                      burung hantu
              pangolin                                              bulukun                                   tenggiling
              sparrow                                               pirit                                          burung pipit
              spider                                                  korut                                        labah-labah
              scorpion                                              tompoluluhu                            kala-jengking
              slow Loris                                            tondoyutung                            kongkang
              banded palm civet                              tomuning                                 musang belang
              white-breasted waterhen                    kuruak                                     burung ruak-ruak

IC Tertinggal? Macam Mana Mau Lepas Imigresen di Airport?

     Cerita tertinggal ic ni bermula bila saya on the way suda mau balik Sabah sempena Hari Raya dan cuti semester. Saya study di Kedah... Pagi 15/06/2017 tu paper last saya, subjek Akaun lagi tu... Suda la bingung-bingung suda saya masuk dewan exam sebab tidak cukup tidur kan, biasa la student... Suka sangat study last minute kan. Kotoh! Haha... Suda la puasa, lagi la tidak bermaya tambah-tambah lagi syndrome last paper ni, balik ja ingat di otak... Apa yang kau study pun tinggal 50/50 saja yang kau dapat hadam... Kalau la kan

     So, habis ja exam last paper tu dalam tengah hari pukul 1 macam tu balik la saya sama member saya, orang Penang. Tapi singgah lagi kunun kami di Aman Central tu pi tengok wayang, mau relase tension kan sebab paper Akaun bikin nangis...huhuhu. Malam tu saya menumpang di rumah dia sebab esoknya saya minta tolong dia hantar saya pi Airport Penang nanti. Saya malas mau ambik flight dari Alor Setar sebab transit lagi di KLIA2 kan.. Lagipun, kali tu murah sikit flight dari Penang to Kota Kinabalu...jadi mesti la bha ambik yang murah, save budget!

     Masa ni belum lagi saya sedar tertinggal ic saya sonooo UUM tu, sampai la esoknya pagi 16/06/2017 tu masa kami mau jalan suda pi airport baru saya sedar... Mau pi ambik pun mana sempat suda, dari rumah member saya mau pi UUM pun dalam 2 jam juga  kali tu. Jadi mau tidak mau jalan saja kami pi airport tu, tidak saya kasitau member saya tu, nanti panik pula dia. Padahal jantung saya pun motub-kotub suda ketakutan... Gelisah... Bingung... Tidak tau apa mau buat. Hahaha...

     Mesti kamurang tefikir kan macam mana la saya ni cuai betul sampai tertinggal ic padahal tau suda mau naik flight... Mmm, ini la kali pertama benda ni terjadi dalam sejarah hidup saya turun naik kapal ni... Hihihi. Semua gara-gara tu paper Akaun yang kapatai betul mau jawab...

     Saya call la mami saya kan, tanya dia macam mana. Apa yang saya mau buat ni, dekat suda mau nangis saya masa tu. Tahan-tahan lagi air mata, dalam hati saya 'ni kali la ndak tepulang raya ni'.... Mami saya bilang pi tanya sama tu staff Air Asia sampai di airport nanti... Minta tolong ja sama diurang...

     Jadi sampai di airport tu, terus saya rushing la pi kaunter, sampai duit minyak member saya pun terlupa saya mau bagi. Haha... Nanti la saya bagi dia balik sana UUM bulan 9 ni... Sampai di kaunter tu kan, diurang suruh saya pi buat report polis la di tingkat bawah, cakap ja ic hilang di sini tu staff bilang. Tapi saya malas mau buat report, lagipun saya ada bawa dokumen saya yang lain, surat beranak pun saya bawa... Hahaha tapi ic boleh pula tertinggal haishh...

     So, saya tanya la tidak boleh ka saya guna surat beranak saya ni, lesen memandu ka?Tu staff bilang cuba tanya sana bahagian imigresen, jadi saya pi la sana gate yang mau masuk tu tanya sama diurang. Syukur, nasib baik saya diurang kasi benar juga saya masuk pakai tu surat beranak(tapi make sure yang original la kamurang bawa).

     Lega betul saya dapat lepas imigresen Penang.... Dapat juga saya balik beraya hahaha... Tapi yang jadi masalahnya lagi bila saya mau fly dari Kota Kinabalu to Penang pula... (suda saya minta tolong kawan saya, orang Kedah ambik tu ic saya di UUM, minta dia pos pi Sabah hahah)...nasib baik la kawan ku ni semua baik-baik... Bersyukur sangat aku.

     Pun bagaimana walau, saya ada tanya tu imigresen di KKIA kalau tiada ic apa yang saya boleh guna untuk lepas checking di gate tu, saya tanya boleh ka saya guna surat beranak saya ni? Sambil kasi tengok diurang dengan muka sepuluh sen yang kasi kiut-kiut sikit minta kesian hahah... Tapi tidak menjadi... Okay, so diurang bilang boleh guna passport(yang still active) dan kalau tiada juga boleh la guna photostat ic kamurang yang ada cop pengesahan ya!

     So, kesimpulannya di sini... Setiap airport tu berbeza cara diurang handle kes macam ni... Semua atas budi bicara pegawai imgiresen yang jaga gate berlepas tu sama ada mau kasi masuk atau tidak. Tapi tu la antara options yang ada bila berlaku situasi yang saya hadapi ni kepada kamurang... Semoga coretan saya yang banyak simpang-simpang ni dapat membantu kamurang yang kebuntuan mencari penyelesaian... Inshaallah..